ЁЯПп рдзौрд▓рдкुрд░ рдЬिрд▓ा рджрд░्рд╢рди | Dhaulpur District Darshan
рд░ाрдЬрд╕्рдеाрди рдХा рдзौрд▓рдкुрд░ рдЬिрд▓ा рдРрддिрд╣ाрд╕िрдХ, рд╕ांрд╕्рдХृрддिрдХ рдПрд╡ं рдк्рд░ाрдХृрддिрдХ рджृрд╖्рдЯि рд╕े рд╕рдоृрдж्рдз рд╣ै। рд▓ाрд▓ рдкрдд्рдерд░ рдХी рд╕्рдеाрдкрдд्рдп рдХрд▓ा, рдк्рд░ाрдЪीрди рдорд╣рд▓‑рдХिрд▓े, рдЪंрдмрд▓ рдирджी рдХी рдШाрдЯिрдпाँ рдФрд░ рд╡рди्рдпрдЬीрд╡ рд╕ंрдкрджा рдЗрд╕े “рд▓ाрд▓ рдкрдд्рдерд░ рдХी рдирдЧрд░ी” рдХे рдиाрдо рд╕े рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рдХрд░рддे рд╣ैं। рдЗрд╕ рд▓ेрдЦ рдоें рдзौрд▓рдкुрд░ рдЬिрд▓े рдХी рднौрдЧोрд▓िрдХ рд╕्рдеिрддि, рдЗрддिрд╣ाрд╕, рдЬрдирд╕ंрдЦ्рдпा, рд╢िрдХ्рд╖ा рдФрд░ рдЕрди्рдп рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рддрде्рдп рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХिрдП рдЧрдП рд╣ैं।
ЁЯУН рднौрдЧोрд▓िрдХ рд╕्рдеिрддि
-
рдЕрдХ्рд╖ांрд╢ рдПрд╡ं рджेрд╢ांрддрд░: 26.70° N, 77.90° E
-
рдХुрд▓ рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓: рд▓рдЧрднрдЧ 3,033 рд╡рд░्рдЧ рдХिрд▓ोрдоीрдЯрд░
-
рд╕ीрдоाрдПँ:
рдЙрдд्рддрд░: рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢ (рдЖрдЧрд░ा рдЬिрд▓ा)
рджрдХ्рд╖िрдг: рдХрд░ौрд▓ी рдЬिрд▓ा
рдкूрд░्рд╡: рдордз्рдп рдк्рд░рджेрд╢ (рдоुрд░ैрдиा рдЬिрд▓ा)
рдкрд╢्рдЪिрдо: рднрд░рддрдкुрд░ рдЬिрд▓ा -
рдЬрд▓рд╡ाрдпु: рдЧрд░्рдоिрдпों рдоें рддाрдкрдоाрди 45‑48°C рддрдХ рдкрд╣ुँрдЪ рд╕рдХрддा рд╣ै, рд╕рд░्рджिрдпों рдоें 4‑5°C рддрдХ рдЧिрд░рддा рд╣ै।
-
рдк्рд░ाрдХृрддिрдХ рд╡िрд╢ेрд╖рддाрдПँ: рдЪंрдмрд▓ рдирджी рдХा рдоैрджाрди, рдкрддрдЭрдб़ рд╡рдирд╕्рдкрддि (рд╕рд░्рджिрдпों рдоें рдкрдд्рддे рдЭрдб़рдиे рд╡ाрд▓े рд╡ृрдХ्рд╖), рдШाрдЯी рд╡ рджрд░्рд░े, рдЦрдб़ी рдирджिрдпाँ рд╡ рдЬрд▓ाрд╢рдп।
ЁЯП░ рдк्рд░рд╢ाрд╕рдиिрдХ рдПрд╡ं рдРрддिрд╣ाрд╕िрдХ рдкृрд╖्рдарднूрдоि
-
рдзौрд▓рдкुрд░ рдХा рдк्рд░ाрдЪीрди рд╢ाрд╕рдХीрдп рдЗрддिрд╣ाрд╕ рддोрдорд░ рд╡ंрд╢ рд╕े рдЬुрдб़ा рд╣ै।
-
рдЬिрд▓ा рджрд░्рдЬा рдоिрд▓ा: 15 рдЕрдк्рд░ैрд▓ 1982
-
рдЙрдкрдиाрдо: рд╕ूрд░्рдпोрджрдп рдХी рдирдЧрд░ी, рдзрд╡рд▓рдкुрд░ी, рд░ेрдб рдбाрдпрдоंрдб рд╕िрдЯी, рдХोрдаी рдЖрджि।
-
рдРрддिрд╣ाрд╕िрдХ рд╕рдордп рдоें рдЗрд╕ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рд░ाрдЬрдкूрддाрдиा рд╢ाрд╕рди рдПрд╡ं рдоुрдЧрд▓ рдк्рд░рднाрд╡ рд╕्рдкрд╖्рдЯ рд░рд╣े рд╣ैं। рдорд╣рд▓‑рдХिрд▓े, рди्рдпाрдпाрд▓рдпें рдФрд░ рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд╕ंрд░рдЪрдиाрдПँ рд╡िрдХрд╕िрдд рд╣ुрдИं।
ЁЯСе рдЬрдирд╕ंрдЦ्рдпा рдПрд╡ं рд╢िрдХ्рд╖ा рджрд░ (рд╕ाрдХ्рд╖рд░рддा)
рдиीрдЪे рдзौрд▓рдкुрд░ рдЬिрд▓े рдХे 2011 рдХी рдЬрдирдЧрдгрдиा рдХे рдЖрдзाрд░ рдкрд░ рдЬрдирд╕ंрдЦ्рдпा рдФрд░ рд╢िрдХ्рд╖ा рд╕ंрдмंрдзी рдоुрдЦ्рдп рдЖंрдХрдб़े рджिрдП рдЧрдП рд╣ैं:
| рдШрдЯрдХ | рд╡िрд╡рд░рдг |
|---|---|
| рдХुрд▓ рдЬрдирд╕ंрдЦ्рдпा (2011) | 1,206,516 рд▓ोрдЧ |
| рдкुрд░ुрд╖ | 653,647 |
| рдорд╣िрд▓ा | 552,869 |
| рд▓िंрдЧाрдиुрдкाрдд | 846 рдорд╣िрд▓ाрдПँ рдк्рд░рддि 1000 рдкुрд░ुрд╖ |
| рдмाрд▓ рдЖрдмाрджी (0‑6 рд╡рд░्рд╖) | 217,613 (~18% рдЬрдирд╕ंрдЦ्рдпा рдХा рд╣िрд╕्рд╕ा) |
| рдФрд╕рдд рд╕ाрдХ्рд╖рд░рддा рджрд░ | 69.08% |
| рдкुрд░ुрд╖ рд╕ाрдХ्рд╖рд░рддा | 81.22% |
| рдорд╣िрд▓ा рд╕ाрдХ्рд╖рд░рддा | 54.67% |
| рд╢рд╣рд░ी рдЖрдмाрджी рдк्рд░рддिрд╢рдд | ~20.51% |
| рдЧ्рд░ाрдоीрдг рдЖрдмाрджी рдк्рд░рддिрд╢рдд | ~79.49% |
ЁЯМЙ рдкрд░िрд╡рд╣рди рдПрд╡ं рдЬрд▓ рд╕ंрд╕ाрдзрди
-
рдк्рд░рдоुрдЦ рдоाрд░्рдЧ: рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рд░ाрдЬрдоाрд░्рдЧ (NH) рдЬैрд╕े рдХि NH‑23, NH‑123 рдЖрджि рдоाрд░्рдЧ рдЬिрд▓े рдХो рдЕрди्рдп рд╣िрд╕्рд╕ों рд╕े рдЬोрдб़рддे рд╣ैं। (рдЖрдкрдХे рджिрдП рдЧрдП рд╡िрд╡рд░рдг рдоें рдпे рдиाрдо рд╣ो рд╕рдХрддे рд╣ैं, рд╕рдд्рдпाрдкрди рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╣ै।)
-
рдоुрдЦ्рдп рдирджिрдпाँ: рдЪंрдмрд▓ рдирджी, рдкрд░рд╡рди рдирджी, рдЕрди्рдп рд╕्рдеाрдиीрдп рдирджिрдпाँ рд╡ рдиाрд▓िрдпाँ।
-
рдЬрд▓ рд╕ंрд╕ाрдзрди рдПрд╡ं рдмाँрдз: рдЪंрдмрд▓ рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдШрдб़िрдпाрд▓ рдЕрднрдпाрд░рдг्рдп рдХे рдЕंрддрд░्рдЧрдд рдЬрд▓ рд╕ंрд░рдХ्рд╖рдг рдкрд░िрдпोрдЬрдиाрдПँ рдк्рд░рдЪрд▓िрдд рд╣ैं। рдЬрд▓ाрд╢рдп рдФрд░ рддाрд▓ाрдм рд╡рд░्рд╖ा рдХे рдкाрдиी рд╡ рдирджी рдХे рдкाрдиी рдХे рд╕ंрдЪрдп рдХे рд▓िрдП рдЙрдкрдпोрдЧी рд╣ैं।
ЁЯПп рдРрддिрд╣ाрд╕िрдХ рд╕्рдерд▓ рдПрд╡ं рд╕्рдоाрд░рдХ
-
рдзौрд▓рдкुрд░ рджुрд░्рдЧ: рдкрд░рд╡рди рдирджी рдХे рдХिрдиाрд░े рд╕्рдеिрдд, рд╕्рдеाрдиीрдп рд╢ाрд╕рдХों рдж्рд╡ाрд░ा рдиिрд░्рдоिрдд।
-
рдЦाрдирдкुрд░ рдорд╣рд▓ (1622 рдИ.): рд╢ाрд╣рдЬрд╣ाँ рдХे рд▓िрдП рд╕ुрд▓ेрд╣ рдЦ़ाँ рдж्рд╡ाрд░ा рдиिрд░्рдоिрдд।
-
рдШंрдЯाрдШрд░ (рдиिрд╣ाрд▓ рдЯॉрд╡рд░): рдПрдХ рд╡िрд╢िрд╖्рдЯ рдЯाрд╡рд░, рдРрддिрд╣ाрд╕िрдХ рдШंрдЯा рд╕рд╣िрдд।
ЁЯЫХ рдзाрд░्рдоिрдХ рдПрд╡ं рдк्рд░ाрдХृрддिрдХ рд╕्рдерд▓
-
рд╡рди рд╡िрд╣ाрд░ рдПрд╡ं рд░ाрдорд╕ाрдЧрд░ рдЕрднрдпाрд░рдг्рдп: рд╣िрд░рдг, рдиीрд▓рдЧाрдп, рд░ीрдЫ рдЖрджि рдкрд╢ु‑рдкрдХ्рд╖िрдпों рдХा рдк्рд░ाрдХृрддिрдХ рдЖрд╡ाрд╕।
-
рдЪंрдмрд▓ рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдШрдб़िрдпाрд▓ рдЕрднрдпाрд░рдг्рдп: рдЗрд╕ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдХी рдЬрд▓ рдЬीрд╡рдирд╢ैрд▓ी рдФрд░ рдЬрд▓рдЬीрд╡ рд╕ंрд░рдХ्рд╖рдг рдХा рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдХेंрдж्рд░।
ЁЯПн рдЖрд░्рдеिрдХ рдПрд╡ं рдФрдж्рдпोрдЧिрдХ рдорд╣рдд्рд╡
-
рд▓ाрд▓ рдкрдд्рдерд░ (Dhaulpur Stone): рд╕्рдеाрдкрдд्рдп рдХрд▓ा рдоें рдк्рд░рд╕िрдж्рдз, рджेрд╢‑рд╡िрджेрд╢ рдХी рдЗрдоाрд░рддों рдоें рдк्рд░рдпुрдХ्рдд।
-
рдХांрдЪ рдЙрдж्рдпोрдЧ: рдЧ्рд▓ाрд╕ рдлैрдХ्рдЯ्рд░ी рдЖрджि।
-
рдЦрдиिрдЬ рд╕ंрд╕ाрдзрди: рд▓ौрд╣ рдЕрдпрд╕्рдХ, рдмाрд▓ू рдкрдд्рдерд░ рдЖрджि।
-
рд╡ाрдгिрдЬ्рдп рдПрд╡ं рдХृрд╖ि: рд╕्рдеाрдиीрдп рдмाрдЬ़ाрд░, рдХृрд╖ि рдХी рд╕ीрдоिрдд рдЦेрддी, рдкрд╢ुрдкाрд▓рди рдЖрджि।
ЁЯОн рд╕ांрд╕्рдХृрддिрдХ рд╡िрд░ाрд╕рдд
-
рд▓ोрдХ рдХрд▓ा: рднेंрдЯ‑рдЦ्рдпाрд▓, рд╣ेрд▓्рд▓ा‑рдЦ्рдпाрд▓, рдХрди्рд╣ैрдпा рд▓ाрд▓ рд▓ोрдХрдиाрдЯ्рдп рдЖрджि।
-
рдоेрд▓े рдПрд╡ं рдд्рдпोрд╣ाрд░: рдзрд░्рдо, рд╕ंрдЧीрдд, рдиृрдд्рдп, рдкाрд░ंрдкрд░िрдХ рдиाрдЯ्рдп рдФрд░ рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд╕рдоाрд░ोрд╣ рдЬिрд▓े рдХी рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдХो рдЬीрд╡िрдд рд░рдЦрддे рд╣ैं।
ЁЯПл рд╢ैрдХ्рд╖рдгिрдХ рд╕ंрд╕्рдеाрди
-
рдЬिрд▓े рдоें рдк्рд░ाрдердоिрдХ, рдоाрдз्рдпрдоिрдХ рдПрд╡ं рдЙрдЪ्рдЪ рдоाрдз्рдпрдоिрдХ рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рд╣ैं।
-
рд╢рд╣рд░ी рдПрд╡ं рдЧ्рд░ाрдоीрдг рдЗрд▓ाрдХों рдоें рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдХी рдкрд╣ुँрдЪ рдПрд╡ं рд╕ंрд╕ाрдзрди рдоें рдЕंрддрд░ рд╣ै।
-
рд▓ैंрдЧिрдХ рдЕंрддрд░: рдкुрд░ुрд╖ рд╕ाрдХ्рд╖рд░рддा рджрд░ рдорд╣िрд▓ा рдХी рддुрд▓рдиा рдоें рдкрд░्рдпाрдк्рдд рдЕрдзिрдХ рд╣ै, рдЬिрд╕े рдХрдо рдХрд░рдиे рдХे рдк्рд░рдпाрд╕ рдХिрдП рдЬा рд░рд╣े рд╣ैं।
ЁЯФН рдЕрди्рдп рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рддрде्рдп
-
рдзौрд▓рдкुрд░ рдЬिрд▓ा рд░ाрдЬрд╕्рдеाрди рдХा рдкूрд░्рд╡ी рдХिрдиाрд░ा рд╣ै рдФрд░ рдЪंрдмрд▓ рдирджी рдЬिрд▓े рдХे рд▓िрдП рдЬрд▓, рд╡рди्рдпрдЬीрд╡ рдПрд╡ं рдкाрд░िрд╕्рдеिрддिрдХी рдХा рдорд╣рдд्рд╡ рд░рдЦрддी рд╣ै।
-
“рд▓ाрд▓ рдкрдд्рдерд░” рдХी рд╡рдЬрд╣ рд╕े рд╢िрд▓्рдк рдПрд╡ं рдиिрд░्рдоाрдг рдЙрдж्рдпोрдЧ рдоें рдзौрд▓рдкुрд░ рдХी рд╡िрд╢ेрд╖ рдкрд╣рдЪाрди।
-
рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд╡ рдзाрд░्рдоिрдХ рд╕рдорд░рд╕्рддा: рд╡िрднिрди्рди рдЬाрддिрдпों рдПрд╡ं рд╕ंрдк्рд░рджाрдпों рдХा рдоिрд╢्рд░рдг рдпрд╣ाँ рджेрдЦा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै।
✅ рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖
рдзौрд▓рдкुрд░ рдЬिрд▓ा рдРрддिрд╣ाрд╕िрдХ рдорд╣рд▓ों, рдк्рд░ाрдХृрддिрдХ рдЦूрдмрд╕ूрд░рддी рдФрд░ рд╕ांрд╕्рдХृрддिрдХ рд╕рдоृрдж्рдзि рдХा рд╕ंрдЧрдо рд╣ै। рдЬрдирд╕ंрдЦ्рдпा рдФрд░ рд╢िрдХ्рд╖ा рдХे рдЖंрдХрдб़े рдпрд╣ рдмрддाрддे рд╣ैं рдХि рдЬिрд▓ा рд╡िрдХाрд╕ рдХे рдкрде рдкрд░ рд╣ै, рд▓ेрдХिрди рдорд╣िрд▓ा рд╕ाрдХ्рд╖рд░рддा, рдЧ्рд░ाрдоीрдг рд╢िрдХ्рд╖ा рдФрд░ рдмुрдиिрдпाрджी рдЕрд╡рд╕ंрд░рдЪрдиाрдПँ рд╕ुрдзाрд░ рдХी рдоाँрдЧ рдХрд░рддी рд╣ैं। рдпрджि рд╢ाрд╕рди рдФрд░ рд╕рдоाрдЬ рдоिрд▓рдХрд░ рдХाрдо рдХрд░ें, рддो рдзौрд▓рдкुрд░ рдХी “рд▓ाрд▓ рдкрдд्рдерд░ рдХी рдирдЧрд░ी” рдФрд░ рднी рдЧौрд░рд╡рдкूрд░्рдг рд░ूрдк рд╕े рдЪрдордХ рд╕рдХрддी рд╣ै।