ЁЯМЯ рдЭुंрдЭुрдиू рдЬिрд▓ा рджрд░्рд╢рди - Rajasthan Study
рд░ाрдЬрд╕्рдеाрди рд╕्рдЯрдбी

ЁЯМЯ рдЭुंрдЭुрдиू рдЬिрд▓ा рджрд░्рд╢рди

 

ЁЯМЯ рдЭुंрдЭुрдиू рдЬिрд▓ा рджрд░्рд╢рди | Jhunjhunu Jila Darshan 



рдЭुंрдЭुрдиू, рд░ाрдЬрд╕्рдеाрди рдХे рд╢ेрдЦाрд╡ाрдЯी рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдХा рд╣ृрджрдп рд╕्рдерд▓ рд╣ै। рдпрд╣ рдЬिрд▓ा рдЕрдкрдиी рд╡ीрд░рднूрдоि рдХी рдкрд╣рдЪाрди, рд╢ेрдЦाрд╡ाрдЯी рдЪिрдд्рд░рдХрд▓ा, рдЗрддिрд╣ाрд╕ рд╕े рд╕рдоृрдж्рдз рд╣рд╡ेрд▓िрдпाँ, рд╕ैрди्рдп рдкрд░ंрдкрд░ा, рдФрд░ рд╢ैрдХ्рд╖рдгिрдХ рд╕ंрд╕्рдеाрдиों рдХे рд▓िрдП рдЬाрдиा рдЬाрддा рд╣ै। рдЕрдЧрд░ рдЖрдк рдХрд▓ा, рд╕ंрд╕्рдХृрддि, рд╢िрдХ्рд╖ा рдФрд░ рдкрд░ंрдкрд░ा рдХा рдЕрдиोрдЦा рд╕ंрдЧрдо рджेрдЦрдиा рдЪाрд╣рддे рд╣ैं, рддो рдЭुंрдЭुрдиू рдЬ़рд░ूрд░ рдЖрдПं।


ЁЯУЪ Table of Contents

  1. рдЭुंрдЭुрдиू рдХा рдкрд░िрдЪрдп

  2. рднौрдЧोрд▓िрдХ рд╕्рдеिрддि

  3. рдк्рд░рд╢ाрд╕рдиिрдХ рдПрд╡ं рдРрддिрд╣ाрд╕िрдХ рдкृрд╖्рдарднूрдоि

  4. рдЬрдирд╕ांрдЦ्рдпिрдХीрдп рд╡िрд╢ेрд╖рддाрдПँ

  5. рдк्рд░рдоुрдЦ рдкрд░्рдпрдЯрди рд╕्рдерд▓

  6. рд╢ैрдХ्рд╖рдгिрдХ рдПрд╡ं рддрдХрдиीрдХी рд╕ंрд╕्рдеाрди

  7. рдЖрд░्рдеिрдХ рдПрд╡ं рдФрдж्рдпोрдЧिрдХ рд╡िрд╢ेрд╖рддाрдПँ

  8. рд╕ैрди्рдп рдПрд╡ं рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा

  9. рдк्рд░рдоुрдЦ рд╡्рдпрдХ्рддिрдд्рд╡

  10. рдкрд░्рдпाрд╡рд░рдг рдПрд╡ं рдЬрд▓ рд╕ंрд░рдХ्рд╖рдг

  11. рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖


ЁЯУН 1. рдЭुंрдЭुрдиू рдХा рдкрд░िрдЪрдп

  • рдХ्рд╖ेрдд्рд░: рд░ाрдЬрд╕्рдеाрди рдХी рд╡ीрд░рднूрдоि, рд╢ेрдЦाрд╡ाрдЯी рдХी рд░ाрдЬрдзाрдиी

  • рдЙрдкрдиाрдо:

    • рд╢ेрдЦाрд╡ाрдЯी рдХा рд╕िрд░рдоौрд░

    • рд╕ैрдиिрдХ рдЬिрд▓ा

    • рдлрд▓ों рдХी рдЯोрдХрд░ी


ЁЯМН 2. рднौрдЧोрд▓िрдХ рд╕्рдеिрддि

рд╡िрд╢ेрд╖рддाрд╡िрд╡рд░рдг
рдЕрдХ्рд╖ांрд╢-рджेрд╢ांрддрд░28.13° N, 75.40° E
рдХुрд▓ рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓5,928 рд╡рд░्рдЧ рдХिрдоी
рд╕ीрдоाрдПँрдЙрдд्рддрд░: рд╣рд░िрдпाрдгा
рдкूрд░्рд╡: рдорд╣ेрди्рдж्рд░рдЧрдв़ (рд╣рд░िрдпाрдгा)
рджрдХ्рд╖िрдг: рд╕ीрдХрд░
рдкрд╢्рдЪिрдо: рдЪूрд░ू
рдЬрд▓рд╡ाрдпुрдЕрд░्рдз-рд░ेрдЧिрд╕्рддाрдиी, рддाрдкрдоाрди 45°C (рдЧрд░्рдоी) рд╕े 3°C (рд╕рд░्рджी)

ЁЯПЫ️ 3. рдк्рд░рд╢ाрд╕рдиिрдХ рдПрд╡ं рдРрддिрд╣ाрд╕िрдХ рдкृрд╖्рдарднूрдоि

  • рд╕्рдеाрдкрдиा: 14рд╡ीं рд╢рддाрдм्рджी рдоें рдоोрд╣рдо्рдордж рдЦाँ рдж्рд╡ाрд░ा

  • рдХिंрд╡рджंрддी: рд╕ुंрдЭा рдиेрд╣рд░ा рдЬाрдЯ (1481–88) рдж्рд╡ाрд░ा рд╕्рдеाрдкрдиा

  • рдЬिрд▓ा рджрд░्рдЬा: 30 рдоाрд░्рдЪ 1949 (рдЬрдпрдкुрд░ рд░िрдпाрд╕рдд рд╕े рдЕрд▓рдЧ)

  • рдЕंрддिрдо рдирд╡ाрдм: рд░ूрд╣ेрд▓ рдЦाँ

  • рд╢ुрднंрдХрд░: рдХाрд▓ा рддीрддрд░


ЁЯУК 4. рдЬрдирд╕ांрдЦ्рдпिрдХीрдп рд╡िрд╢ेрд╖рддाрдПँ

  • рд▓िंрдЧाрдиुрдкाрдд: рди्рдпूрдирддрдо рдмाрд▓ рд▓िंрдЧाрдиुрдкाрдд (837)

  • рд╕ाрдХ्рд╖рд░рддा: рдкुрд░ुрд╖ों рдоें рд╕рд░्рд╡ाрдзिрдХ (46.90%)

  • рдЙрдкрд▓рдм्рдзिрдпाँ:

    • рднाрд░рдд рдХा рдк्рд░рдердо рдзूрдо्рд░рдкाрди рдоुрдХ्рдд рд╢рд╣рд░

    • рднाрд░рдд рдХा рдк्рд░рдердо рдиिрд░्рдорд▓ рдЧाँрд╡рдмрдЦ्рддाрд╡рд░рдкुрд░ा


ЁЯПп 5. рдк्рд░рдоुрдЦ рдкрд░्рдпрдЯрди рд╕्рдерд▓



ЁЯФ╕ рдРрддिрд╣ाрд╕िрдХ рд╕्рдерд▓

рдиाрдорд╡िрд╡рд░рдг
рдЦेрддрдб़ी рдорд╣рд▓“рд╢ेрдЦाрд╡ाрдЯी рдХा рд╣рд╡ाрдорд╣рд▓” – рд▓рдЦрдирдК рдХी рднूрд▓рднूрд▓ैрдпा рдЬैрд╕ा рдиिрд░्рдоाрдг
рдирд╡рд▓рдЧрдв़“рд╢ेрдЦाрд╡ाрдЯी рдХी рд╕्рд╡рд░्рдг рдирдЧрд░ी”, рдкोрдж्рджाрд░ рд╣рд╡ेрд▓ी, рд░ूрдкрдиिрд╡ाрд╕ рдкैрд▓ेрд╕
рдоंрдбाрд╡ा“рдУрдкрди рдЖрд░्рдЯ рдЧैрд▓рд░ी”, рд╡िрд╢्рд╡ рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рднिрдд्рддि рдЪिрдд्рд░ рд╡ рд╣рд╡ेрд▓िрдпाँ

ЁЯФ╕ рдзाрд░्рдоिрдХ рд╕्рдерд▓

  • рд▓ोрд╣ाрд░्рдЧрд▓: рдкांрдбрд╡ों рдХा рд╢рд╕्рдд्рд░ рд╡िрд╕рд░्рдЬрди рд╕्рдерд▓, рд╕ूрд░्рдпрдХुंрдб

  • рдирд░рд╣рдб़ рджрд░рдЧाрд╣: рд╣рдЬрд░рдд рд╢рдХ्рдХрд░ рдкीрд░ рдмाрдмा рдХी рдордЬाрд░

  • рд░ाрдиी рд╕рддी рдоंрджिрд░ (рдЭुंрдЭुрдиू рд╢рд╣рд░): рд╡िрд╢्рд╡ рдХा рд╕рдмрд╕े рдмрдб़ा рд╕рддी рдоंрджिрд░

ЁЯФ╕ рд╕ांрд╕्рдХृрддिрдХ рдХेंрдж्рд░

рд╕्рдеाрдирд╡िрд╢ेрд╖рддा
рдорд╣рдирд╕рд░“рд╕ोрдиे рдХी рджुрдХाрди” – рд╕्рд╡рд░्рдг рднिрдд्рддि рдЪिрдд्рд░
рдбूрдг्рдбрд▓ोрджрдЧोрдпрдирдХा рд╣рд╡ेрд▓ी, рдЧрд░्рджрдн рдЕрднрдпाрд░рдг्рдп
рдЪिрдб़ाрд╡ाрдЦ्рдпाрд▓ рдиृрдд्рдп рдХा рдХेंрдж्рд░ (рдк्рд░рд╡рд░्рддрдХ: рдиाрдиूрд░ाрдо рдЪिрдб़ाрд╡ा)

ЁЯОУ 6. рд╢ैрдХ्рд╖рдгिрдХ рдПрд╡ं рддрдХрдиीрдХी рд╕ंрд╕्рдеाрди

  • BITS рдкिрд▓ाрдиी: рджेрд╢ рдХा рдЕрдЧ्рд░рдгी рддрдХрдиीрдХी рд╕ंрд╕्рдеाрди

  • рдмिрдб़рд▓ा рддрдХрдиीрдХी рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ाрд▓рдп (1954): рднाрд░рдд рдХा рдк्рд░рдердо рдЯेрдХ्рдиोрд▓ॉрдЬी рдо्рдпूрдЬ़िрдпрдо

  • CEERI (рдХेрди्рдж्рд░ीрдп рдЗрд▓ेрдХ्рдЯ्рд░ॉрдиिрдХी рдЕрдиुрд╕ंрдзाрди рд╕ंрд╕्рдеाрди): рдЕрдд्рдпाрдзुрдиिрдХ рдЗрд▓ेрдХ्рдЯ्рд░ॉрдиिрдХ्рд╕ рд╢ोрдз

  • рд░ाрдЬрд╕्рдеाрди рдЦेрд▓ рд╡िрд╢्рд╡рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп (2012)

  • рд╕िंрдШाрдиिрдпा рд╡िрд╢्рд╡рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп (рдкрдЪेрд░ी рдХрд▓ा)


ЁЯТ╝ 7. рдЖрд░्рдеिрдХ рдПрд╡ं рдФрдж्рдпोрдЧिрдХ рд╡िрд╢ेрд╖рддाрдПँ

  • рдЦрдиिрдЬ рдХोрд░ рд▓ाрдЗрдм्рд░ेрд░ी: рдЕрдХрд╡ाрд▓ी рдЧाँрд╡ – рджेрд╢ рдХी рдкрд╣рд▓ी рд╕ुрд╡िрдзा

  • DRDO рдкрд░िрдпोрдЬрдиा: рдПрд╢िрдпा рдХा рд╕рдмрд╕े рдмрдб़ा рднूрдоिрдЧрдд рдЖрдпुрдз рдбिрдкो

  • рдХृрд╖ि: рдлрд▓ों рдХी рдкैрджाрд╡ाрд░ рдоें рдЕрдЧ्рд░рдгी рдЬिрд▓ा


ЁЯкЦ 8. рд╕ैрди्рдп рдПрд╡ं рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा

  • рд╢ेрдЦाрд╡ाрдЯी рдм्рд░िрдЧेрдб (1835): рдм्рд░िрдЯिрд╢ рдХाрд▓ рдХी рд╕ेрдиा

  • рдоुрдЦ्рдпाрд▓рдп: рдЭुंрдЭुрдиू

  • рдмुрд╣ाрдиा рддрд╣рд╕ीрд▓: “рдлौрдЬिрдпों рдХी рддрд╣рд╕ीрд▓” рдХे рдиाрдо рд╕े рд╡िрдЦ्рдпाрдд


ЁЯСС 9. рдк्рд░рдоुрдЦ рд╡्рдпрдХ्рддिрдд्рд╡

рдиाрдордЙрдкрд▓рдм्рдзि
рдШрдирд╢्рдпाрдо рджाрд╕ рдмिрдб़рд▓ाрдк्рд░рдердо рдкрдж्рдо рд╡िрднूрд╖рдг (1957), BITS рдкिрд▓ाрдиी рд╕ंрд╕्рдеाрдкрдХ
рдоोрд╣рди рд╕िंрд╣рд░ाрдЬ्рдп рдХी рдк्рд░рдердо рдорд╣िрд▓ा рд▓рдб़ाрдХू рдкाрдпрд▓рдЯ
рдкं. рдЭाрдмрд░рдорд▓ рд╢рд░्рдоा“рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХे рдкिрддाрдорд╣”
рд╢्рд░ीрдорддी рд╕ुрдоिрдд्рд░ा рд╕िंрд╣рд░ाрдЬрд╕्рдеाрди рдХी рдк्рд░рдердо рдорд╣िрд▓ा рд╡िрдзाрдирд╕рднा рдЕрдз्рдпрдХ्рд╖

ЁЯМ▒ 10. рдкрд░्рдпाрд╡рд░рдг рдПрд╡ं рдЬрд▓ рд╕ंрд░рдХ्рд╖рдг

  • рдмीрдб़ рдордпूрд░ рдЕрднрдпाрд░рдг्рдп: рд░ाрдЬрд╕्рдеाрди рдХा рдкрд╣рд▓ा рдордпूрд░ рдЕрднрдпाрд░рдг्рдп

  • рдЧрд░्рджрдн рдЕрднрдпाрд░рдг्рдп (рдбूрдг्рдбрд▓ोрдж): рдЧрдзों рдХे рд╕ंрд░рдХ्рд╖рдг рдХे рд▓िрдП

  • рдк्рд░рдоुрдЦ рдЬрд▓ рд╕्рд░ोрдд:

    • рдкрди्рдиाрд▓ाрд▓ рд╢ाрд╣ рдХा рддाрд▓ाрдм

    • рд╕рдорд╕ рддाрд▓ाрдм


✅ 11. рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖

рдЭुंрдЭुрдиू рдЬिрд▓ा рдХेрд╡рд▓ рд╡ीрд░рддा рдФрд░ рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдХा рдк्рд░рддीрдХ рдирд╣ीं, рдмрд▓्рдХि рд╢िрдХ्рд╖ा, рд╡िрдЬ्рдЮाрди, рдХрд▓ा, рдзрд░्рдо рдФрд░ рд╕ेрдиा рдоें рджेрд╢ рдХा рдЧौрд░рд╡ рднी рд╣ै। BITS рдкिрд▓ाрдиी рдФрд░ CEERI рдЬैрд╕ी рд╕ंрд╕्рдеाрдПँ рдЗрд╕े рдЖрдзुрдиिрдХ рдЬ्рдЮाрди рдХा рдХेंрдж्рд░ рдмрдиाрддी рд╣ैं, рддो рджूрд╕рд░ी рдУрд░ рдоंрдбाрд╡ा рдХी рд╣рд╡ेрд▓िрдпाँ, рд▓ोрд╣ाрд░्рдЧрд▓, рдФрд░ рдирд░рд╣рдб़ рджрд░рдЧाрд╣ рдЗрд╕рдХी рд╡िрд░ाрд╕рдд рдХो рд╕ंрд░рдХ्рд╖िрдд рдХрд░рддी рд╣ैं।
рдЭुंрдЭुрдиू, рд╕рд╣ी рдоाрдпрдиों рдоें “рд░ाрдЬрд╕्рдеाрди рдХी рдЖрдд्рдоा” рд╣ै।



ЁЯМЯ рдЭुंрдЭुрдиू рдЬिрд▓ा рджрд░्рд╢рди

рд░ाрдЬрд╕्рдеाрди рдХी рд╕ंрдкूрд░्рдг рдЬाрдирдХाрд░ी рдХा рднंрдбाрд░